Het afscheid

Juli 2012, Hanoi

Tja, het einde kwam nu toch echt in zicht. Met slechts drie dagen te gaan voor ik op het vliegtuig zou stappen, organiseerde ik een bescheiden feestje voor een handvol goede vrienden. Dat begon natuurlijk in een bia hơi [zie ook hier]. En wat is er nou een betere locatie voor een laatste dranknacht in Hanoi dan de brouwerij van “het” bier: Bia Hanoi? De bia hơi lag werkelijk direct naast de brouwerij, dus weinig kans dat het bier op zou raken. Wij (ik, vriendin, huisgenoot) bestelden direct maar een biertoren – een zelftap met een paar liter bier en kolom ijs in het midden – en wat te eten. Wanneer andere uitgenodigden zich bij ons voegden, lieten we een nieuwe brengen en kozen wat extra gerechten uit. Twee uur later was iedereen niet hongerig meer en nog niet dronken genoeg, dus konden we door naar de volgende standaard uitgaansplek: karaoke. Natuurlijk zijn daar nog een paar drankjes genuttigd en heeft iedereen zich goed vermaakt. Zeer zeker dat ik deze avonden missen zal. Net als het nachtelijke straatvoedsel dat we altijd na zo’n avond gingen halen. Niks lekkerder dan een enorme kom noodles met wat ei als je om drie uur ’s nachts op een klein plastic stoeltje langs de stille straten zit met halfbezopen vrienden. En over eten gesproken, weet je hoe je ‘halfgedroogde’ inktvis bereid in Vietnam? Je neemt twee van die platte dingen, doet ze in een koekenpan die je vult met ethanol, draait ze een paar keer om (zodat ze goed van de ethanol doorweekt zijn) en steekt de pan in de hens. Awesome cooking.

Zondag, toen ik eenmaal weer wakker was, zijn we eventjes op bezoek geweest bij Dungs oudste zus. Lachen om de baby, schaken met Dungs nichtje (van wie ik ditmaal verloor) en thee drinken met opa en oma; het gebruikelijke. Onderweg erheen nog genoten van een demonstratie van Vietnamese transportkunst en een stukje Nederland in de mozaïekmuur van Hanoi. Nog één keer uit eten bij de Italiaan… en toen zat het erop. Het was tijd om terug te gaan. 

Hoewel ik voor mijn gevoel al veel had achtergelaten, woog mijn koffer uiteindelijk toch 27kg. Beetje overgewicht dus. Gelukkig werkte er een familielid van Dung op het vliegveld, die wel even hier en daar met iemand sprak en voilà, ik hoefde er maar 2kg uit te halen. ’T is maar goed dat niemand het gewicht checkte van mijn rugzak (meer dan 10kg) of mijn laptoptas (die ik ook volgepropt had). Het daadwerkelijke afscheid was kort maar emotioneel, daar ga ik het verder niet over hebben. 

In plaats daarvan, een korte reisbeschrijving: het duurde lang. Niet zo lang als de heenweg (±33 uur), maar toch lang (±24 uur). Dat kwam voornamelijk omdat ik tijdens mijn overstap in Guangzhou acht uur moest wachten op de aansluitende vlucht. Ik heb een tijdje geprobeerd om via een infopunt met touchscreen mijn blog te schrijven, maar met het kleine on-screen toetsenbord werkte dat niet zo makkelijk. Plus, na 15 minuten liep de boel vast. Gelukkig had ik de boeken van The Lord of the Rings bij me. Rond twaalf uur ’s nachts mochten we het vliegtuig in, en twee films en een paar uur slapen later zette ik weer voet op Nederlandse bodem. Op het moment dat er zowel boven als onder het vliegtuig wolkenpartijen hingen, wist ik het: ik was weer thuis. Lang leve de Nederlandse zomers!

De laatste reis (3/3)

Dag 3

Vrijdag was de laatste dag van onze vakantie. Zelf hadden we geen plannen gemaakt, maar we hadden een ‘local’ ontmoet die ons graag de omgeving wilde laten zien. De vorige middag, terwijl wij wachtten op de aankomst van het bootje van Hy en Diễm, zaten we in een cafeetje bij Tam Cốc. Ik was aangeschoven bij een andere buitenlander om even een biertje te drinken. Phil, een Amerikaan van middelbare leeftijd, bleek een gepensioneerd reclasseringsambtenaar te zijn. Een jaar geleden was hij op vakantie naar Vietnam gekomen om een reis te maken van noord naar zuid, maar bleef daarbij in Tam Cốc hangen. Dit plaatsje beviel hem zo goed, dat hij bij terugkomst in Amerika al zijn spullen en zijn huis verkocht, en binnen een maand terugkeerde. Familie had hij thuis niet; de mensen van het hotel waar hij nu woonde (en het café waar hij leefde), noemde hij nu zijn familie. Een bizar verhaal, maar hij vond Tam Cốc blijkbaar hemel op aarde. In Vietnam had hij een flinke motor gekocht, en het was met hem dat wij dus onze vrijdagochtend en middag door zouden brengen. Van H&D hadden we sinds donderdagavond na het eten toch niets meer van vernomen en dat vond ik eerlijk gezegd prima zo. Dung en ik huurden een scooter en ontmoetten Phil in één van zijn gebruikelijke hangplekken. Het was waar dat de mensen in de buurt hem allemaal leken te kennen. Bij hotel, café of restaurant hoefde je zijn naam maar te noemen en ze konden je zo vertellen waar hij op dat tijdstip van de dag zou zijn. 

Even na elven gingen wij drieën dan op pad. Via een aantal nauwe steegjes en een landweg die meer gaten had dan wegoppervlak, bereikten we de grote asfaltweg die wij eerder gevolgd hadden naar Tràng An. Phil leidde ons echter verder het land in naar een oorlogsmonument. Deze kleine begraafplaatsjes met een obelisk of iets dergelijks vindt je echt overal in Vietnam, maar ik ben er nog nooit één van dichtbij wezen bekijken. Toen we eenmaal op de begraafplaats stonden (we moesten eerst wat foto’s nemen van de lotusbloemen in de vijver ervoor), wees Phil ons op de data op de grafstenen. “1950-1950”. “1950-1951”, “1949-1953”. Het waren allemaal kinderen. De oudste was slechts 26 jaar geworden. Voor degenen die even hun geschiedenislessen vergeten zijn; dit waren dus slachtoffers van de Eerste  Indochinese Oorlog (tegen de Franse bezetters). We namen een moment stilte in acht en reden vervolgens verder naar een grote stadspoort. Lang, lang geleden lag hier de hoofdstad van “Vietnam” – of in ieder geval een groot koninkrijk binnen het gebied dat tegenwoordig Vietnam is. Van de poort zelf vermoed ik echter dat het een moderne replica is van wat er ooit gestaan zal hebben. Veel was er verder niet te zien, dus parkeerden we onze motoren bij een op het eerste gezicht vervallen en verlaten tempeltje aan het andere eind van de straat.

Een stupa, volledig overgenomen door de natuur

Phil was hier al wel 20 keer geweest, zei hij, en nog nooit had hij er andere mensen gezien, met uitzondering van het kleine gezinnetje dat op het terrein woonde. Een meisje dat ons gehoord had begroette ons en maakte het deurtje naar het eigenlijke heiligdom voor ons open. Daar, onder een flinke overhellende rotswand, stond een rij beeldjes van politiek-religieuze figuren uit de geschiedenis ten tijde dat politiek en religie een heel stuk minder gescheiden waren. De “hoofd-heilige”, om het maar even zo te noemen, was ene ‘Đòng’ (eveneens zo’n mytho-historisch figuur waarschijnlijk van Chinese komaf). Hoewel het altaar zich onder de rotswand bevond, stond het beeld van de heilige in een grot er direct achter, welke door een kleine doorgang bereikbaar was. Niet in staat zijnde onze nieuwsgierigheid te bedwingen, stapten we de duisternis in. Eventjes waren we blind, tot we een stekker en stopcontact vonden aan de wand. Een enkele felle lamp overspoelde het beeld met licht, maar liet de rest van de grot in het donker staan. De ruimte was groter dan ik had gedacht en werd bewoond door vleermuizen, die je in het schemer nog net kon zien kruipen op het plafond. Ergens achterin de grot ontwaarde ik een hekje, maar ik moest de flits van mijn camera gebruiken om het echt te kunnen zien. Dit bleek de ingang naar een tweede grot, die helaas niet horizontaal maar verticaal de berg in ging. Zonder zaklamp – of beter nog, een fakkel behangen met amuletten –  durfden we dat toch niet verder te verkennen. We gingen weer naar buiten, maakten een donatie en na een korte geschiedenisles van Dung (vertaald van een groot bord bij de ingang) reden we door, op zoek naar lunch.

Met gevulde maag begaven wij ons even later weer op de weg, ditmaal in de richting van Bái Đính. Deze tempel had enige naamsbekendheid, dus die wilden we nog graag zien voor we terug naar Hanoi zouden gaan. Om wat meer van de omgeving te zien, namen we een nieuwe weg die tussen enkele bergen door slingerende. Wat ik zag toen we de laatste voorbij reden, leek in niets op wat ik verwacht had. Een aantal kilometers in de verte lag een tempelcomplex in aanbouw dat zich uitstrekte over de gehele lengte en breedte van de heuvel. Het reusachtige geheel (van 6000m²) vormt het grootste boeddhistisch complex van Vietnam. In 2003 is men begonnen met de constructie, en deze is tot op heden nog niet voltooid. Zo stond de monsterlijk hoge pagode stond nog in de steigers en hadden de toegangspoorten nog geen deuren. Schijnbaar, zo lees ik nu (op de Vietnamese wikipedia), ligt er een 900 jaar oudere tempel vlakbij, maar aangezien ik dat destijds niet wist hebben we deze niet bezocht. In plaats daarvan parkeerden wij bij de zanderige markt die voor de ingang ontstaan was, en maakten de lange klim naar boven.  Aan weerszijden van het terrein liepen overdekte trappen omhoog, langs rijen van honderden beelden van priesters en abten en andere religieuze figuren, op de achtergrond vergezeld door misschien wel duizenden goudkleurige Boeddha beeldjes die in nissen in de muur waren geplaatst. De kleinere beeldjes waren allemaal hetzelfde, maar de groteren waren stuk voor stuk uniek; ze hadden allemaal een ander gezicht, een andere houding en een eigen naam in de steen gegraveerd. Er was maar één ding dat ze gemeen hadden: alle handen, knieën, voeten en/of voorwerpen (mits binnen bereik) waren zwart en glad gewreven door de duizenden bezoekers die ze even aan wilden raken. [kijk hier voor een selectie foto's van de beelden] Helemaal bovenaan, in de hoofdhal, zat een meer dan zeven meter hoog beeld van de historische Boeddha; Shakyamuni. Alles was spectaculair groot, maar ik vroeg me toch af of dit nu nodig was voor dat handjevol mensen dat hier (in the-middle-of-nowhere) woont. Er waren immers al tempels genoeg om te voorzien in de religieuze behoeften. Misschien gewoon maar weer een toeristentrekker? Onder het mom van “Boeddha eren” een kilometers grote geldmagneet maken? Nou zou ik niemand ervan durven beschuldigen dat ze religie gebruiken voor winstbejag, maar eh.. oh, wacht, toch wel. 

Terwijl ik mij bezigde met het maken van foto’s (zoals het een goed toerist betaamd), vertelde Phil ons over zijn favoriete plekje van Tam Cốc. Niet ver van het café waar wij hem voor het eerst troffen, ligt een klein tempeltje op een eiland in een meer. Één enkel zandpad loopt van het dorp hier naartoe, en ook dit moesten wij zien voordat we weer vertrokken. Het tempeltje wordt onderhouden door een stokoude man en diens dochter, nadat zijn vrouw onlangs overleden was. Ondanks dat hij geen Engels en Phil geen Vietnamees sprak, schenen de twee elkaar (via via) al redelijk te kennen, maar nu Dung erbij was ging het gesprek toch wel een heel stuk vlotter. Allereerst gingen we voor een kort gebed naar de enige hal op het plein, waarna de man ons uitnodigde voor een kopje thee onder de beltoren. De tempel was zowaar nog ouder dan de man zelf: het oorspronkelijke hoofdgebouw was van de 11^e of 12^e eeuw –de huidige versie zal hooguit een paar jaar geleden neergezet zijn– en de bel toren, die er oprecht oud uit zag, was volgens hem in de 16^e eeuw gebouwd. Lang konden we jammer genoeg niet blijven, want Dung en ik moesten toch echt maar eens een bus gaan zoeken. 

We namen afscheid van Phil, retourneerden de motor, haalden onze tassen op bij het hotel en gingen langs de kant van de weg staan. Nog geen tien minuten later vonden we een busje dat naar Hanoi ging. Ja, zo’n “wij gaan die kant op, wie mee wil springt maar gauw aan boord” busje dat we ook op de heenweg namen. Dit ritje ging alleen niet zo soepel. Ten eerste moesten we meer betalen, en ten tweede kreeg het busje problemen nog voor we de stad uit waren. Ik zag de bui al hangen: twee uur op de stoep zitten tot iemand ergens een mannetje vandaan haalt die ’t één of ander regelen kan, terwijl ik bestookt zou worden door straatverkopers die “nee” niet begrijpen. Wonder boven wonder liep het allemaal heel anders. Toen ons busje langs de weg gezet werd en wij uit moesten stappen, mochten wij vrijwel direct weer instappen bij een slaapbus. Dat is een bus van normaal formaat, maar in plaats van twee stoelen aan weerszijden van het gangpad, heeft het twee (soort van) stapelbedden. Zo krijg je twee keer zoveel mensen in één bus, zonder een dubbeldekker te hoeven kopen. Superhandig voor mensen die niets geven om veiligheid of persoonlijke ruimte. Want die twee dingen ontbreken gegarandeerd. Over het algemeen is het een comfortabele manier om lange afstanden mee af te leggen, ook al is het niet altijd even makkelijk voor een lange westerling; het gangpad was zo smal dat ik er niet met rugzak op doorheen kon, en van languit liggen op de bed-stoel was geen sprake. Het was een prachtige vakantie geweest, maar zoals altijd was ik blij om weer naar huis te gaan.

P.S. mocht je nog eens in Tam Cốc komen, vraag dan naar Phil. Hij genoot zichtbaar van het rondleiden en wil graag mensen Vietnam ‘door zijn ogen’ laten zien.

De laatste reis (2/3)

Dag 2

Na weinig geslapen te hebben, stonden we de volgende dag vroeg op om naar het nationaal park Cúc Phứơng te gaan; een groot bosgebied op een bergrug. Jammer genoeg waren Hy en Diễm - de mensen waar Dung en ik ook deze dag nog mee reisden - helemaal geen fan van een beetje avontuur. Ik  had mij voorbereid op een dag wandelen in een jungle: stevige schoenen, lange broek die vies mocht worden, oud shirt en een bloes – mocht ik lange mouwen nodig achten. Kleding van hem: glanzende schoenen, een nette gestreken broek en bloes van een lichte kleur. Kleding van haar: een mooie korte jurk en hakken, die ze op het laatste moment verwisselde voor slippers. Toch niet te geloven? Bij de ingang van het park kon je motortjes huren, maar nee, zij stonden erop dat we met de taxi verder gingen tot aan het punt waar je echt niet verder kon. Om toch wat frisse boslucht te kunnen proeven, heb ik de hele weg maar als een hond met mijn hoofd uit het raam gehangen. 

Dat er door onze groepsgenoten weinig gewandeld zou worden was wel duidelijk, maar de mevrouw aan de infobalie had leek ook weinig vertrouwen te hebben in mij. De eerste paar kilometers van het pad naar de “1000 jaar oude boom” bestonden uit beton, dus dat zou ik wel kunnen, maar daarna kon ik beter teruggaan, want de rest van de wandelroute bestond uit zandpaden. Ik was met stomheid geslagen. Dacht ze nu echt dat elke buitenlander een stereotypisch luie Amerikaan is die zich enkel op vlakke grond kan voortbewegen? Er is niets vervelender bij een bergwandeling dan betonnen trappen: geen enkele demping en wanneer het geregend heeft worden de treden spekglad – vooral met wat bladeren erop. Ik houdt mezelf maar voor dat de dame waarmee ik sprak “you” in meervoud bedoelde en het dus over mijn gezelschap had. 

De uiteindelijke wandeling was prachtig. Het was in de ochtend op een bewolkte doordeweekse dag, wat zorgde voor uitstekend (niet te warm) weer en weinig toeristen. Slechts drie kilometer van de parkeerplaats vonden we de Eeuwenoude Boom die schijnbaar één van de hoogtepunten is van het park. Niet helemaal wat ik ervan verwacht had, maar desalniettemin een mooie plek. De enige echte teleurstelling was het zien van de vele namen, door “romantische” vandalen in de enorme stam gekrast. Op dit punt hielden we een korte lunch – prullenbakken waren wonderbaarlijk genoeg wel geplaatst rond de tafeltjes naast de boom – waarna Dung en ik alleen de route afmaakten: onze metgezellen liepen dezelfde weg terug als ze gekomen waren. Het tweede deel van de tocht was nog veel mooier. Geen mensen, dus geen achtergrondgewauwel  waar ik toch niets van verstond, maar het rustige tikken van regen op de boomtoppen. Hier en daar een omgevallen boom op je pad waar je omheen klautert, en hagedissen die vlug de struiken in sprinten en dan plots roerloos blijven zitten – in de hoop dat je ze niet gezien hebt. Wij namen dan een paar foto’s van ze en speelden verder het spelletje mee. Zo kwamen we ook nog een wandelende tak tegen en een ware wolk van vlinders. Op het laatste stuk van de weg ‘ontdekten’ we zelfs nog een aantal verlaten vakantiehuisjes, compleet met vol geregend groen zwembad. Ondertussen was de zon al weer goed en wel aanwezig, maar juist daardoor zagen Dung en ik er tegen het eind van onze wandeling uit alsof we door een flinke hoosbui gelopen waren.

Op de parkeerplaats voegden wij ons weer bij het andere paar en kropen de taxi in. Nu gingen we naar de ware toeristentrekker van de provincie Ninh Binh: Tam Cốc (- Bích Động). Dat is een plekje dat op Tràng An lijkt, maar dat minder boeiend, doch beter bekend is. Het begon bij aankomst al met een hoop gezeik. Volgens de regels, vastgesteld door het Volkscomité:

1)      moesten er voor mij twee kaartjes gekocht worden, omdat ik een buitenlander ben.

2)      mochten er niet meer dan twee buitenlanders in één boot.

Wij waren met vier personen, waarvan slechts één geen Vietnamees was. En toch, ondanks dat er meer dan genoeg ruimte voor was, mochten wij niet met vier personen in één bootje. Nogmaals: want ik was een buitenlander.  Er is namens mij fel gediscussieerd door H&D, maar het mocht niet baten. We moesten in aparte bootjes. De rivier was heel breed (vergeleken met Tràng An), er waren meer bootjes in het water en minder grotten. We voeren onder drie wijde en (relatief) hoge tunnels door, kwamen toen bij een punt waar een stel dames in bootjes ons drinken en nutteloze souvenirs probeerden te verkopen, en draaiden weer om. Dezelfde weg terug naar het beginpunt. Beetje jammer. En het ergste: het was nog duurder ook. Hier ontdekten wij tevens zo’n mooi voorbeeld van eerder genoemd Vietnamees natuurbeheer. Een enkele straat voorbij het pleintje waar de alle toeristen kwamen, lag –ingeklemd tussen een rotswand en een laag muurtje– een vuilstort. GFT, plastic, papier; alles op één hoop, waarvan een groot deel nog eens in het water ligt.  

Na deze lichtelijk teleurstellende plek, reden wij door naar de laatste bezienswaardigheid op de route van die dag: een tempel. Zoals bij de tempels die we een dag eerder bezochten, werd ook hier natuurlijk het één en ander verkocht, maar de mensen hadden kraampjes opgesteld en waren minder geneigd achter ons aan te sjokken. Dit tempeltje had wel wat bijzonders; het was aan de voet van, maar ook op en in een rotsheuvel gebouwd. Je begon bij een brug over een lotusvijver. Van daaruit volgde je het pad door de poort naar de eerste paar gebouwen (op grondniveau) en de eerste traptreden omhoog. Deels op een richel, deels in een grot lag daar nog een hal van redelijk formaat, samen met wat kleinere altaartjes. Liep je er omheen, dan kon je dieper de grot in; via een volgende trap bereikte je een tweede grot – die overigens bewoond werd door een paar dozijn vleermuizen – met een altaar en een grote bronzen bel met inscriptie. Deze grot kwam uit op de buitenwereld, van waaruit je nog een trap kon nemen naar het laatste altaar hoog op de berg. Toch wel de moeite waard. Voordat sommigen van jullie nu ineenkrimpen bij de gedachte aan een met vliegende knaagdieren gevulde ruimte, wil ik even kwijt dat deze diertjes echt niemand kwaad doen. Sterker nog, vleermuizen zijn een symbool van geluk in China, omdat het woord voor ‘vleermuis’ en het woord voor ‘geluk’ homofoon zijn (d.w.z. ze klinken hetzelfde) in het Chinees. Mijn vriendin kon niet bevestigen of dit in Vietnam ook zo was, maar ik vermoed dat het in ieder geval vroeger –als één van de vele culturele overeenkomsten– toch een gedeelde opvatting was. Ik heb op enkele oude tempelpoorten wel eens gebeeldhouwde vleermuizen gezien.